W ramach modelowego projektu MORO „Proces dialogu w celu poprawy bilansu wodnego krajobrazu w polsko-niemieckim regionie przygranicznym” w dniu 30 września 2025 r. w siedzibie Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Szczecinie (RZGW w Szczecinie) odbyła się druga dwustronna wymiana wiedzy i doświadczeń. Tym razem spotkanie poświęcone było tematom „Powodzie, susze, dostosowanie do zmian klimatu: przed jakimi wyzwaniami stoi planowanie przestrzenne związane z gospodarką wodną w Niemczech i Polsce?”
W tym celu 25 ekspertów z obu krajów z dziedzin planowania przestrzennego, gospodarki wodnej, administracji gminnej, rolnictwa, leśnictwa i ochrony przyrody zebrało się, aby przeprowadzić intensywną wymianę poglądów.
W czterech grupach roboczych eksperci omówili potrzeby działania i wyzwania związane z poprawą retencji wody w krajobrazie z różnych perspektyw rolnictwa i leśnictwa, ochrony wód i rozwoju osadnictwa. Na początku prac każdej grupy roboczej przedstawiono konkretne przykłady z obu krajów (por. program), które wywołały ożywioną dyskusję. Oprócz wyzwań omówiono również wspólne spojrzenie na dostępne lub brakujące instrumenty służące skutecznej poprawie bilansu wodnego krajobrazu, zarówno w zakresie organów specjalistycznych, jak i gospodarki przestrzennej.
Okazało się, że oba kraje stoją przed podobnymi wyzwaniami w wielu kwestiach. Tereny rolnicze i leśne po obu stronach Odry są obecnie w dużej mierze objęte intensywnymi działaniami melioracyjnymi – w postaci podziemnych drenów, naziemnych rowów melioracyjnych, wyprostowanych rzek i odciętych terenów zalewowych. Przez wieki krajobrazy były dostosowywane do jak najszybszego odprowadzania wody. W ten sposób utraciły one w znacznym stopniu swoje naturalne zdolności do zatrzymywania wody, spowalniania jej odpływu i przechowywania. Ma to z kolei wpływ na tworzenie się wód gruntowych i na wody powierzchniowe obu regionów, które są w większości związane z wodami gruntowymi. Rosnące temperatury i związane z nimi wyższe wskaźniki parowania pogarszają sytuację. Szczególnie dotknięte są mniejsze wody płynące i stojące: tracą one coraz więcej powierzchni lub nawet całkowicie zanikają. Obszary zabudowane coraz częściej dotknięte są powodziami spowodowanymi intensywnymi opadami deszczu. W tym zakresie oba kraje stoją przed podobnymi wyzwaniami. Z jednej strony należy, tam gdzie to możliwe i sensowne, ponownie rozszczelniać obszary śródmiejskie, z drugiej strony – zwłaszcza po stronie polskiej – powstrzymywać rosnącą presję osadniczą z jeszcze niezagospodarowanych obszarów depresyjnych. Oba działania mają na celu zmniejszenie ryzyka powodziowego.
Zdaniem uczestników kluczowym czynnikiem wpływającym na poprawę retencji wody jest sposób użytkowania odpowiednich terenów, a zatem ważną rolę odgrywają również stosunki własnościowe.
Oprócz istniejących już instrumentów planowania przestrzennego i specjalistycznego oraz możliwości wsparcia, wyłoniły się przede wszystkim cztery punkty, które uznano za niezbędne do długoterminowej poprawy bilansu wodnego krajobrazu po obu stronach Odry:
- Zasoby wodne są ograniczone. Ugruntowanie tego zrozumienia wśród wszystkich użytkowników wody w regionie musi stać się częścią rozwiązania, aby promować gotowość do kompromisu w przyszłych negocjacjach dotyczących podziału zasobów.
- Ustalenie i podział dostępnych zasobów wodnych regionu musi odbywać się w sposób całościowy na podstawie zlewni wodnych – i nie może kończyć się na granicach administracyjnych gmin.
- Zatrzymywanie wody musi być opłacalne – aby przeciwdziałać spekulacjom gruntowymi, a nie sprzyjając im.
- Retencja wody służy zabezpieczeniu naszych podstaw bytowych. W przypadku konkurencji w zakresie użytkowania gruntów należy w razie potrzeby nadać priorytet środkom służącym jej promowaniu.
Rola, jaką może i powinna odgrywać w tym zakresie gospodarka przestrzenna, pozostaje przedmiotem dalszych dyskusji – zarówno w ramach projektu MORO, jak i poza nim, poprzez dalszy dialog i współpracę między specjalistycznymi organami i organami gospodarki przestrzennej po obu stronach Odry.
Warsztaty były drugimi z serii warsztatów polsko-niemieckich, które zostaną zakończone w styczniu 2026 r. trzecim spotkaniem poświęconym tematowi „Struktury współpracy i działania wdrożeniowe”.
Tekst: Theresa Schiller, Regionalna Wspólnota Planistyczna Uckermark-Barnim – Regionalna Placówka Planowania
Fotografia: Christian Gering, INFRASTRUKTUR & UMWELT Prof. Böhm und Partner
Więcej informacji